Młody człowiek zamierzający rozpocząć naukę zawodu w zakładzie rzemieślniczym musi
posiadać:
- ukończony 16 rok życia (dopuszcza się odstępstwo od tego warunku), ale nie ukończony 18 rok życia,
- świadectwo ukończenia co najmniej gimnazjum,
- dobre warunki fizyczne i stan zdrowia pozwalający na podjęcie nauki zawodu, a następnie pracy.
Przed zawarciem umowy o pracę w celu nauki zawodu kandydat ma obowiązek poddania się badaniom lekarskim. Badania powinny być potwierdzone zaświadczeniem lekarza medycyny pracy, stwierdzającym, że praca w danym zawodzie nie zagraża zdrowiu młodego człowieka i nie ma przeciwwskazań do wykonywania prac wchodzących w zakres nauczanego zawodu.
Umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy, można zawrzeć, jeżeli młodociany:
- został przyjęty do oddziału przysposabiającego do pracy utworzonego w gimnazjum oraz uzyskał pozytywną opinię poradni psychologiczno-pedagogicznego albo
- uzyskał zezwolenie dyrektora gimnazjum, w którego obwodzie mieszka, na spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą
- posiada dobre warunki fizyczne i stan zdrowia pozwalające na podjęcie przyuczenia do zawodu, a następnie pracy.
OKRES NAUKI ZAWODU I PRZYUCZENIA DO WYKONYWANIA OKREŚLONEJ PRACY W RZEMIOŚLE
Okres nauki zawodu i przyuczenia do wykonywania określonej pracy określa rozporządzenie
Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych
i ich wynagradzania (Dz.U. Nr 60, poz.278, z późn. zm.).
Nauka zawodu realizowana na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania
zawodowego zawieranej pomiędzy młodocianym pracownikiem a pracodawcą trwa 36
miesięcy. W wyjątkowych, uzasadnionych przypadkach na wniosek młodocianego
pracownika i za zgodą rzemieślnika szkolącego, izba rzemieślnicza może skrócić lub
przedłużyć okres nauki zawodu. Okresu nauki zawodu nie można skrócić, jeżeli młodociany
dokształca się w zasadniczej szkole zawodowej.
Przyuczenie do wykonywania określonej pracy może trwać od 3 do 6 miesięcy. W odniesieniu
do młodocianych uczestników Ochotniczych Hufców Pracy okres przyuczenia może być
przedłużony do czasu ukończenia gimnazjum i trwać łącznie nie dłużej niż 22 miesiące.
ZAWARCIE UMOWY
Umowę o pracę w celu nauki zawodu lub przyuczenia do wykonywania określonej pracy
podpisują: pracodawca – właściciel zakładu rzemieślniczego oraz uczeń – młodociany
pracownik i jego prawny opiekun. Umowy z młodocianymi dokształcającymi się w szkołach
zawodowych należy zawierać w okresie przyjmowania kandydatów do szkół. W przypadku,
gdy młodociany dokształca się w systemie pozaszkolnym podpisanie umowy może nastąpić w
innym terminie.
Wszechstronnej pomocy zakładom szkolącym w zakresie prawidłowego spisania umowy oraz
w trakcie trwania nauki zawodu lub przyuczenia do wykonywania określonej pracy, w tym
dostarczenia niezbędnej do szkolenia dokumentacji uczniowskiej, udzielają organizacje
rzemiosła.
Pracodawca zobowiązany jest:
- przeszkolić młodocianego w zakresie BHP przed przystąpieniem do pracy (szkolenia
dokonuje uprawniona osoba), - zgłosić zawarcie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego do jednostki
samorządu terytorialnego właściwej ze względu na zamieszkiwanie młodocianego
oraz do szkoły zasadniczej, o ile młodociany dokształca się w systemie szkolnym. - zgłosić młodocianego do ZUS,
Pracodawca zamierzający ubiegać się o refundację wypłacanych wynagrodzeń oraz składek
na ubezpieczenie społeczne występuje z wnioskiem o zawarcie umowy o refundację do
właściwej jednostki Ochotniczych Hufców Pracy przed zawarciem umowy o pracę w celu
przygotowania zawodowego. Powyższy wniosek może złożyć również w imieniu pracodawcy
organizacja go reprezentująca.
CEL I SPECYFIKA NAUKI ZAWODU ORAZ PRZYUCZENIA DO WYKONYWANIA OKREŚLONEJ PRACY
Zakłady rzemieślnicze, obok działalności gospodarczej, tradycyjnie zajmują się
szkoleniem uczniów. Przygotowanie zawodowe może odbywać się w formie przyuczenia lub
nauki zawodu.
Przyuczenie do wykonywania określonej pracy dotyczy osób, które nie ukończyły gimnazjum
i nie ukończyły 18 roku życia.
Program przyuczenia do wykonywania określonej pracy ustala pracodawca, przyjmując
wybrane treści programu nauczania w zawodach występujących w klasyfikacji zawodów
szkolnictwa zawodowego lub programu nauczania uwzględniającego wymagania będące
podstawą przeprowadzania egzaminów kwalifikacyjnych na tytuł czeladnika w zawodach
nieujętych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego.
Przyuczenie do wykonywania określonej pracy kończy się egzaminem sprawdzającym.
Pracownicy młodociani zatrudnieni u pracodawców będących rzemieślnikami składają
egzamin przed komisją egzaminacyjną izby rzemieślniczej, na zasadach określonych przez
Związek Rzemiosła Polskiego. Młodocianemu, który ukończył przyuczenie do wykonywania
określonej pracy z wynikiem pozytywnym i podjął naukę zawodu obejmującą zakres
przyuczenia do wykonywania określonej pracy, zalicza się okres przyuczenia do okresu
praktycznej nauki zawodu.
Nauka zawodu składa się z dwóch integralnych, równolegle realizowanych części:
praktycznej zorganizowanej w zakładzie rzemieślniczym i teoretycznej zorganizowanej w
szkole zawodowej lub w formach pozaszkolnych.
Podstawą organizacji nauki jest umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego,
zawierana pomiędzy pracodawcą rzemieślnikiem, a młodocianym.
W związku z zawartą umową o pracę i faktem uczęszczania do szkoły zawodowej, młody
człowiek uzyskuje podwójny status prawny tj. ucznia i pracownika młodocianego lub
wyłącznie pracownika młodocianego, jeśli dokształcanie teoretyczne realizowane jest w
systemie pozaszkolnym.
Podstawowym aktem prawnym regulującym sprawy zatrudniania pracowników młodocianych
jest Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn.
zm.) zawierająca Dział IX w całości poświęcony kwestiom młodocianych pracowników.
Szczegółowe przepisy odnoszące się do zasad odbywania przygotowania zawodowego ustala
rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania
zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (Dz.U. Nr 60, poz. 278 z póź. zm.)
Celem nauki zawodu jest opanowanie przez ucznia – młodocianego pracownika umiejętności
praktycznych i teoretycznych w zawodzie i potwierdzenie ich dowodem kwalifikacji
zawodowych w drodze przystąpienia do egzaminu czeladniczego. Świadectwo czeladnicze
umożliwia absolwentowi zatrudnienie na stanowisku wymagającym kwalifikacji zawodowych
na tzw. pierwszym poziomie.
Egzaminy czeladnicze przeprowadzają komisje egzaminacyjne izb rzemieślniczych.
WYNAGRODZENIE UCZNIA
Młodocianemu pracownikowi przysługuje wynagrodzenie za pracę.
Wysokość miesięcznego wynagrodzenia jest zróżnicowana i w zależności od roku nauki
wynosi:
- I rok nauki nie mniej niż 4 %
- II rok nauki nie mniej niż 5%
- III rok nauki nie mniej niż 6%
przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim kwartale
(ogłasza prezes GUS). Stawki wynagrodzeń ustalono w kwotach najniższych co oznacza, że
pracodawca może ustalić dla młodocianego wyższe wynagrodzenie.
Wysokość miesięcznego wynagrodzenia w przypadku przyuczenia do wykonywania
określonej pracy wynosi nie mniej niż 4% przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce
narodowej w poprzednim kwartale (ogłasza prezes GUS).
Wypłatę wynagrodzenia młodociany musi potwierdzić na liście płac.
CZAS PRACY PRACOWNIKA MŁODOCIANEGO
Czas pracy młodocianego w wieku do 16 roku życia nie może przekroczyć 6 godzin na dobę,
a po ukończeniu 16 lat nie może przekroczyć 8 godzin na dobę. Do czasu pracy
młodocianego wlicza się czas nauki, w wymiarze wynikającym z obowiązkowego programu
zajęć szkolnych, bez względu na to, czy odbywa się ona w godzinach pracy. Pracodawca jest
zobowiązany wprowadzić przerwę w pracy trwającą nieprzerwanie 30 minut, jeśli dobowy
wymiar czasu pracy młodocianego jest dłuższy niż 4,5 godziny. Młodocianemu przysługuje
w każdym tygodniu prawo do co najmniej 48 godzin nieprzerwanego odpoczynku, który
powinien obejmować niedzielę.
URLOPY PRACOWNIKA MŁODOCIANEGO
Młodociany uzyskuje z upływem 6 miesięcy od rozpoczęcia pierwszej pracy prawo do urlopu
w wymiarze 12 dni roboczych (zaleca się udzielenie tego urlopu w czasie ferii zimowych).
Z upływem roku pracy młodociany uzyskuje prawo do urlopu w wymiarze 26 dni roboczych,
jednak w roku kalendarzowym, w którym kończy on 18 lat – wymiar urlopu wynosi 20 dni
roboczych.
Młodocianemu uczęszczającemu do szkoły należy udzielić urlopu w okresie ferii szkolnych.
Młodociany ma prawo ubiegać się o urlop bezpłatny (ale nie więcej niż 2 miesiące łącznie z
urlopem wypoczynkowym, jeżeli jest uczniem szkoły)
ROZWIĄZANIE UMOWY
W zakresie rozwiązania umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego mają
zastosowanie przepisy kodeksu pracy dotyczące umów u pracę na czas nie określony ze
zmianami przewidzianymi w art. 196.
Art. 196 (wypowiedzenie umowy o pracę) określa:
„Rozwiązanie za wypowiedzeniem umowy o pracę zawartej w celu przygotowania
zawodowego dopuszczalne jest tylko w razie:
- nie wypełniania przez młodocianego obowiązków wynikających z umowy o pracę lub
obowiązku dokształcania, pomimo stosowania wobec niego środków
wychowawczych, - ogłoszenia likwidacji lub upadłości zakładu,
- reorganizacji zakładu w taki sposób, że w jej wyniku niemożliwe jest zrealizowanie
programu praktycznej nauki zawodu, - stwierdzenia nieprzydatności młodocianego do pracy w danym zawodzie (np. ze
względów zdrowotnych).”
Umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego może zostać rozwiązana w każdym
terminie jedynie w trybie wzajemnego porozumienia stron.
